Ο συλλέκτης που κάνει γνωστή την ελληνική τέχνη στον κόσμο
Ο Σωτήρης Φέλιος είναι δικηγόρος και συλλέκτης έργων τέχνης με περισσότερα από χίλια έργα Ελλήνων καλλιτεχνών στην κατοχή του. Η ελληνική τέχνη, μέσα από τις συλλογές του, έχουν ταξιδέψει στον κόσμο κι έχουν θαυμαστεί από Έλληνες και ξένους λάτρεις της τέχνης.
Γεννήθηκε το 1951, στην Τρίπολη, έχοντας μηδενική επαφή με την τέχνη. Φοίτησε σε ένα από τα καλύτερα σχολεία της χώρας, στην Παιδαγωγική Ακαδημία, πανεπιστημιακού επιπέδου, που του έδωσε και τα φόντα για να ολοκληρώσει το γυμνάσιο και να περάσει στη Νομική Αθηνών.
Προσωπογραφία του Σωτήρη Φέλιου από τον Κωνσταντίνο Κερεστετζή
Επέλεξε τη σχολή αυτή, γιατί όπως λέει και ο ίδιος, «Νομίζω ότι όλοι μας κουβαλάμε ένα αίσθημα δικαιοσύνης σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό». Ο δικηγόρος, για τον Σωτήρη Φέλιο, είναι υπερασπιστής, μπαίνει μισό βήμα μπροστά από τον πολίτη και λέει: “Εγώ είμαι εδώ”. Αν και τότε δεν είχε κάνει αυτήν την ανάλυση, εκεί κατέληξε να το αποδίδει. Δεν έβλεπε τη δικηγορία σαν επάγγελμα, ίσως επειδή ήξερε ότι υπήρχαν χρήματα στο σπίτι ή ίσως το θεωρούσε ένα κοινωνικό ασανσέρ για να φύγει από την Τρίπολη -όπως παραδέχεται.
Φτάνοντας στην Αθήνα το 1969, έγινε ένας από τους 42 φοιτητές της Νομικής που είχαν προσφύγει στο Πρωτοδικείο το ’72 και αιτούνταν διορισμό διοίκησης για να διεξάγουν ελεύθερες εκλογές στο πανεπιστήμιο. Τον Φεβρουάριο του ’73, τον συνέλαβαν, απέβαλαν από τη Νομική και τον στράτευσαν. Μετά τη Μεταπολίτευση, επέστρεψε στο πανεπιστήμιο, τελείωσε τις σπουδές του γρήγορα και έφυγε για το Παρίσι.
Η τέχνη μπήκε στη ζωή του μέσω μίας κοπέλας που έβγαινε τότε και σπούδαζε Καλών Τεχνών. «Άρχισε να με τρέχει σε γκαλερί, οπότε άρχισε να δουλεύει και το μάτι» έχει πει ο ίδιος.
Στη δεκαετία του 70, συνάντησε το πρώτο έργο που τον εντυπωσίασε, ένα του Χρόνη Μπότσογλου, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του ’90, βρέθηκε να πίνει κρασί με τον καλλιτέχνη στο στούντιό του. Ο συλλέκτης, ρωτώντας τον με τι ασχολούταν εκείνον τον καιρό, ανακάλυψε 28 πίνακες, τη «Νέκυια».
«Σε έναν πίνακα έχει ζωγραφίσει τη μάνα του που βγαίνει από μια μηχανή Singer. Του λέω “Αυτό μου θυμίζει την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη που βλέπει τη μάνα του και πάει να την αγκαλιάσει και τα χέρια του περνάνε από μέσα της”. Μου απαντά “Αυτό είχα στο μυαλό μου όταν το έκανα”. Του λέω “Είναι ένα έργο. Να το πάρω εγώ;”. “Να το πάρεις”. Τον φιλάω σταυρωτά, βγαίνω έξω και με βαράει ο ήλιος και μονολογώ «Τι είπες, ρώτησες πόσο κάνει;» διηγείται ο Σωτήρης Φέλιος. Από τον τρόπο που τον αιχμαλωτίζει ένα έργο καταλαβαίνει ότι λειτουργεί σαν ενοποιητική ουσία με τα υπόλοιπα που έχει -τότε ήταν η πρώτη φορά που σκέφτηκε ότι μπορεί και να είχε συλλογή.
H Συλλογή Σωτήρη Φέλιου είναι μια ιδιωτική συλλογή που άρχισε να διαμορφώνεται τη δεκαετία του 1980. Η συλλογή αναφέρεται κυρίως στη σύγχρονη ελληνική παραστατική τέχνη και ιδιαίτερα στη ζωγραφική, με κεντρικό θέμα της την ανθρώπινη μορφή. Περιλαμβάνει περισσότερα από χίλια έργα Ελλήνων καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα (ζωγραφικά έργα, γλυπτά, ανάγλυφα, κατασκευές, χαρακτικά, φωτογραφίες, σχέδια κ.ά.).
Προσωπογραφία του Σωτήρη Φέλιου από τον Βασίλη Παπανικολάου
Ο συλλέκτης σε καθένα από τα έργα της συλλογής του διέκρινε κάτι ξεχωριστό που είναι ικανό να ταξιδέψει σε μέρη που δεν μπορεί ο πλούτος ή άλλες φυσικές απολαύσεις, όπως λέει. Είδε σε αυτούς τους πίνακες ότι οι ζωγράφοι τους αναζήτησαν την ποιότητα και το καίριο, μπήκαν στον κόπο να φτιάξουν «κάτι». «Ο κόπος τους είναι αυτός που φανερώνει την ψυχή. Την ψυχή που συνομιλεί με ό,τι είναι αντίθετο από το εφήμερο».
Παρόλο που ταξιδεύει στο εξωτερικό και επισκέπτεται φουάρ τέχνης, όπως η Art Basel, δεν αγοράζει ξένους καλλιτέχνες, καθώς το μυαλό του είναι πάντα στην Ελλάδα. «Βλέπεις, τα εικαστικά κάνουν έναν κύκλο και ξαναγυρίζουν στο μεγαλείο της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Έχω ένα γλυπτό του Τάκι, από τα πρώτα που έκανε στο Παρίσι, που είναι καθαρά κυκλαδικό. Βλέπω κάποια από τα ανάγλυφα του Μόραλη και κάνει το ίδιο πράγμα».
Με σκοπό η συλλογή του να καταστεί προσβάσιμη στο ευρύ κοινό, ο Σωτήρης Φέλιος, έχει συστήσει το ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία», το οποίο αναλαμβάνει την έκθεση έργων της συλλογής εντός και εκτός Ελλάδος, την επιμέλεια και έκδοση των αντίστοιχων καταλόγων, καθώς και τον δανεισμό έργων σε μουσειακές εκθέσεις. Η «Η άλλη Αρκαδία» για τον συλλέκτη είναι το όχημα που θα πάει τη συλλογή πιο πέρα όταν δε θα βρίσκεται εν ζωή. Στην περίπτωση που η κόρη του δε συνεχίσει το έργο του, η συλλογή θα πάει στο Μουσείο Μπενάκη.
Παράλληλα με το ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία», ο Σωτήρης Φέλιος δημιούργησε τον χώρο τέχνης 16 Φωκίωνος Νέγρη, όπου στεγάζονται περιοδικές εικαστικές εκθέσεις, διοργανώνονται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, αναπτύσσονται δίκτυα συνεργασίας, συμπράξεις και ανταλλαγές με άλλους φορείς από τον χώρο του πολιτισμού.
Μέρος της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου έχει εκτεθεί στο Μουσείο Μπενάκη (2002, 2009, 2018 και 2019), στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λευκωσίας (Πύλη Αμμοχώστου 2003), στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Θεσσαλονίκη 2003), στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ερμούπολης (Σύρος 2008), στο Σισμανόγλειο Μέγαρο (Κωνσταντινούπολη 2010), στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας (Βενετία 2011), στο Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο (Βόλος 2012), στο Βιττοριάνο (Ρώμη 2012), στα Παραρτήματα της Εθνικής Πινακοθήκης (Ναύπλιο και στη Κουμαντάρειο Πινακοθήκη Σπάρτης 2013), στο Διεθνές Εικαστικό Φεστιβάλ Re-Culture III (Σκαγιοπούλειο, Πάτρα 2014), στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων (Χανιά 2014), στη Δημοτική Πινακοθήκη Αγρινίου (Αγρίνιο 2016), ενώ μεμονωμένα έργα δανείζονται σε αναδρομικές και ομαδικές εκθέσεις.
Άξιο να αναφερθεί είναι το γεγονός πως έχει εκλεγεί Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικηγορικού Συλλόγου και έχει βραβευτεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Αυστρίας.