Ένας μοναδικός προορισμός-μουσείο και το ιδανικότερο μέρος ώστε οι καλοκαιρινές διακοπές να μετατραπούν σε ένα ταξίδι στην αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία είναι η Δήλος, το νησί-αξιοθέατο στην καρδιά του αρχαίου κόσμου του Αιγαίου.

Το Άνδηρο των Λεόντων, το Αρτεμίσιο, το Πυθίο, η Εξέδρα του Διονύσου, το αρχαίο θέατρο, τα πέντε μαρμάρινα λιοντάρια-φρουροί και ο ναός της Ίσιδος είναι μόνο μερικά από τα απομεινάρια της αρχαιότητας που διεγείρουν την ελληνική υπερηφάνεια και την ανυπομονησία για ανακάλυψη και εξερεύνηση.

Η Δήλος αν και είναι ένα από τα μικρότερα νησιά του Αιγαίου, στην αρχαιότητα ήταν το διασημότερο και το ιερότερο όλων επειδή, σύμφωνα με τον μύθο, ήταν η γενέτειρα του θεού Απόλλωνα-Ήλιου, θεού του ημερήσιου φωτός, και της Αρτέμιδος-Σελήνης, θεάς του νυχτερινού φωτός. Ο τόπος όπου γεννήθηκε το φως, όμως, ήταν το πολυτιμότερο αγαθό για τους Έλληνες της εποχής και έτσι, το νησί αποτελούσε τόπος ιερός και λατρευτικός.

Το 540 π.Χ, ο Πεισίστρατος αποφάσισε την πρώτη κάθαρσή του, ενώ με τη δεύτερη, το 426 π.Χ, τα οστά όλων των νεκρών της Δήλου μεταφέρθηκαν στο γειτονικό νησί της Ρήνειας και απαγορεύτηκαν τόσο οι γεννήσεις όσο και οι θάνατοι στο ιερό νησί του Απόλλωνα, ώστε να αποφευχθεί η “μόλυνσή” του. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, με την έλευση των Μακεδόνων, το νησί απέκτησε την ανεξαρτησία του και τη δυνατότητα να αναπτυχθεί εμπορικά.

Η ιστορία συνεχίζεται με την εγκατάσταση των Ρωμαίων, που είχε σαν αποτέλεσμα την πολυάριθμη προσέλευση Αιγυπτίων, Συρίων και Ιταλών και τη μεγαλύτερη ανάπτυξη του νησιού έως το 88 π.Χ, όπου κατά τη διάρκεια των Μιθριδατικών πολέμων, δέχτηκε δύο σημαντικές επιθέσεις, που οδήγησαν στη φθορά και την τελική εγκατάλειψή του, τον 6ο μ.Χ. Αιώνα.

Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, υπήρχε ακόμη μια σημαντική χριστιανική κοινότητα, όπως μαρτυρούν τα λείψανα επτά παλαιοχριστιανικών βασιλικών και το γεγονός ότι η Δήλος αναφέρεται ως έδρα επισκόπου. Μετά τον 7ο μ.Χ. αι. όμως φαίνεται πως ερημώθηκε εντελώς και για πολλούς αιώνες έγινε καταφύγιο πειρατών.

Το νησί ξύπνησε και βγήκε από την αφάνειά του όταν η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ξεκίνησε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο, το 1873, αποκαλύπτοντας την πλούσια ιστορία του νησιού σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η αξέχαστη και μαγική εμπειρία ξεκινά, λοιπόν, από τον αρχαιολογικό χώρο, με τη λιθόστρωτη πλατεία, Αγορά των Κομπεταλιαστών του 2ου αιώνα π.Χ, που είναι περιτριγυρισμένη από ναούς και όπου τα διασωθέντα κτίρια, νότια και ανατολικά της πλατείας, είναι μνήμες εμπορικών καταστημάτων.

Συνέχεια έχει ο δρόμος των Λεόντων με τα μαρμάρινα λιοντάρια, του 7ο π.Χ. αιώνα, που κατασκευάστηκε ως ευχαριστία από τους κατοίκους της Νάξου προς τον θεό Διόνυσο για κάποια ευεργεσία του. Τα λιοντάρια που στέκουν στην οδό των Λεόντων, σήμερα, είναι απομιμήσεις των αυθεντικών, καθώς οι γνήσιοι μαρμάρινοι λέοντες φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου, που είναι ένα από τα σημαντικότερα της Ελλάδας, εντυπωσιάζει με μία από τις καλύτερες συλλογές αρχαίας ελληνικής γλυπτικής στον κόσμο. Στις εννέα αίθουσές εκτίθενται αρχαία γλυπτά, μωσαϊκά, αγγεία, επιγραφές, κοσμήματα, επιτύμβια αγάλματα και στήλες, ενώ ξεχωρίζουν ο κορμός κούρου από το Ιερό του Απόλλωνα, το άγαλμα του Διοσκουρίδη και της Κλεοπάτρας και το μαρμάρινο σύμπλεγμα του Βορέα που αρπάζει την Ωρείθυια.

Η ξενάγηση μεταφέρεται στο αρχικά ξύλινο αρχαίο Θέατρο, που μπορούσε να εξυπηρετήσει εξίμιση χιλιάδες θεατές και αντικαταστάθηκε με το σημερινό λίθινο, στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Η εμπειρία είναι συναρπαστική, μιας και όταν ο επισκέπτης στέκεται στο κέντρο του, σχεδόν αναβιώνει τους αγώνες που διοργανώνονταν στο πλαίσιο των Δηλίων.

Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός πως παρόλο που μεγάλη ποσότητα μαρμάρου μεταφέρθηκε σε γειτονικά νησιά για να χρησιμοποιηθεί ως οικοδομικό υλικό, στο εσωτερικό και τον περιβάλλοντα χώρο του θεάτρου καταγράφηκαν 4.000 αρχιτεκτονικά μέλη συνολικού βάρους 30 τόνων.

Όλη η συνοικία έχει αρχαίες, ιδιωτικές κατοικίες, ενώ η διαδρομή που διασχίζουν οι επισκέπτες στις πολυτελείς οικίες -όπως την οικία του Διονύσου- μέχρι το αρχαίο θέατρο, ονομάζεται Συνοικία Θεάτρου, όπου βρίσκονται και πολλοί από τους θησαυρούς του αρχαιολογικού χώρου του νησιού, όπως η οικία της Κλεοπάτρας και του Διοσκουρίδη (2ος αιώνας π.Χ.).

Κόσμημα αποτελεί και ο μικρός δωρικός ναός της Ίσιδος, προστάτιδας των ναυτικών, που βρίσκεται στο Ιερό των Ξένων Θεών, στους πρόποδες του Κύνθου, οικοδομήθηκε στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. και επισκευάστηκε από τους Αθηναίους το 135 π.Χ. Στο εσωτερικό του ναού, σώζεται ακόμη το λατρευτικό άγαλμα της θεάς που έδινε καλή υγεία και τύχη. Στον αρχαιολογικό χώρο της «ιέρειας των Κυκλάδων» βρίσκεται και το περίφημο ψηφιδωτό στην οικία του Διονύσου (2ος αιώνας π.Χ.), ένα μωσαϊκό που απεικονίζει τον θεό Διόνυσο με ανοιχτά φτερά, στεφανωμένο με κισσό.

Το ανέβασμα στον Κύθνο, τον ψηλότερο λόφο της Δήλου (133 μέτρα) και το κέντρο των Κυκλάδων, διαρκεί 20 λεπτά, με μια αρχαία σκάλα να οδηγεί εκεί που το μάτι μαγεύεται και πλανάται στο μπλε του Αιγαίου και στον νοητό κύκλο που σχηματίζουν τα ορατά νησιά που το περικλείουν.

Ανάμεσα στους αρχαίους ναούς του νησιού με πλούτο ευρημάτων είναι και ο δωρικός ναός της Ήρας, που οικοδομήθηκε γύρω στο 500 π.Χ. Κάτω από τον σηκό του, βρέθηκαν λείψανα ενός αρχαιότερου ναού των αρχών του 7ου αιώνα π.Χ. και πολλά αγγεία αρχαϊκών χρόνων, αρκετά από τα οποία έχουν εγχάρακτες αναθηματικές επιγραφές. Στα νότια του, αξίζει να επισκεφθεί κανείς και τον βωμό της θεάς του γάμου.

Ο τελευταίος και μεγαλύτερος από τους τρεις ναούς του Απόλλωνος είναι εκείνος των Δηλίων ή Μέγας Ναός, ένας περίπτερος δωρικός ναός με έξι κίονες σε κάθε στενή πλευρά και 13 κίονες σε κάθε μακρά. Η κατασκευή του άρχισε το 478 π.Χ., αλλά διακόπηκε γύρω στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν το ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας μεταφέρθηκε στην Αθήνα, και συνεχίστηκε στη σύντομη περίοδο της Δηλιακής Ανεξαρτησίας, χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί.

Ένα στενό πλάτους ενός χιλιομέτρου χωρίζει τη Δήλο από τη Ρηνεία, ένα νησάκι με πολλούς όρμους, κολπίσκους και ερημικές αμμουδερές παραλίες, πέντε ξωκλήσια και διάσπαρτες αγροικίες, που αποτελεί αξέχαστο προορισμό για όσους το επισκεφθούν.

Η Δήλος είναι μοναδική σε ολόκληρο τον κόσμο ως ο πιο μεγάλος φυσικός νησιωτικός αρχαιολογικός χώρος τόσο μεγάλης σπουδαιότητας, καθώς σε κανένα άλλο νησί δεν φιλοξενούνται τόσα πολλά μνημεία αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.

Από το 1990, το νησί έχει χαρακτηριστεί Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύεται από την UNESCO. Για αυτόν τον λόγο, απαγορεύονται ο ελλιμενισμός σκαφών και η διανυκτέρευση ατόμων χωρίς ειδική άδεια, ενώ οι επισκέπτες φτάνουν εκεί από τη Μύκονο και, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, καραβάκια συνδέουν το νησί και με την Τήνο και τη Νάξο.