Η «Πεταλούδα του Αιγαίου», η Αστυπάλαια ή Αστροπαλιά, είναι το νησί με την άγρια ομορφιά που μαγεύει ακόμα και τον πιο δύσκολο επισκέπτη. Τα άγονα βράχια σε συνδυασμό με τα κρυστάλλινα, βαθυγάλαζα νερά και τις χρυσές παραλίες συνθέτουν εικόνες ερωτεύσιμες, εμπνευστικές, παρμένες σαν από ζωγραφικό πίνακα, ενώ υπόσχονται στους λάτρεις των εναλλακτικών, αγχολυτικών διακοπών στιγμές χαλάρωσης και ξεγνοιασιάς.

Εφημερίδες και περιοδικά, όπως τα Trivago, Telegraph και Die Welt, αλλά και πολλοί ταξιδιωτικοί bloggers διεθνώς την τιμούν και υμνούν με τα αφιερώματα και τις κριτικές τους, ενώ, το 2017, μπήκε στον τουριστικό χάρτη της Ελλάδας, εκπροσωπώντας παγκοσμίως τη χώρα ως ο ιδανικός προορισμός στο American Express Essentials.

Σύμφωνα με τον Στέφανο τον Βυζάντιο, η Αστυπάλαια κατοικήθηκε, αρχικά, από Κάρες, ενώ κατά τον Οβίδιο το νησί πέρασε από την κατοχή της Κρήτης, τον καιρό του Μίνωα, και αργότερα εξελληνίστηκε από αποίκους που ήρθαν από τα Μέγαρα. Σύμφωνα με αρχαιολόγους, το όνομά της που σημαίνει «Παλαιά Πόλη», δόθηκε από τους Δωριείς κατοίκους της -οι οποίοι βρήκαν στην περιοχή ίχνη παλαιότερου οικισμού των Φοινίκων. Το νησί όμως απέκτησε και άλλα ονόματα, όπως «Πύρρα», εξαιτίας του ερυθρού χρώματος της γης, «Θεών Τράπεζα», για τους καρπούς του και τα άνθη με το πλούσιο άρωμα, και «Ιχθυόεσσα», λόγω των πλούσιων σε ψάρια θαλασσών του.

Βρίσκεται σε ένα σημαντικό θαλάσσιο σταυροδρόμι ανάμεσα στη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο και ανήκει στα Δωδεκάνησα, όσο κι αν οπτικά μοιάζει με νησί των Κυκλάδων. Ανάμεσα στις νησίδες που ανήκουν στον Δήμο Αστυπάλαιας είναι ο Ζαφοράς, ή Μεγάλο Σοφράνο, που το καλοκαίρι είναι επισκέψιμος με εκδρομικά σκάφη από τον όρμο της Μαλτεζάνας (Ανάληψη), τα Στεφάνια, που έχουν κηρυχθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας από το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο NATURA 2000 για τα πτηνά Αρτέμης, Μαυροπετρίτης και Μύχος, αλλά και τον Κουτσομύτη με τα παραμυθένια νερά και τη μικρή ιδιαιτέρως γοητευτική παραλία με τη λευκή αμμουδιά.

Η πιο κατοικήσιμη περιοχή είναι η «κυρία» και πρωτεύουσα του νησιού, η Χώρα, η οποία είναι κι αυτή που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη κίνηση και προσφέρει τις περισσότερες επιλογές για φαγητό και διασκέδαση, ακολουθούμενη από τη Μαλτεζάνα, ή Ανάληψη, όπου βρίσκεται και το αεροδρόμιο του νησιού. Το Λιβάδι, ο «ανθισμένος κήπος» της Αστυπάλαιας, που είναι γεμάτος με περιβόλια από μανταρινιές, πορτοκαλιές και αμπέλια, κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι. Τα σπίτια εκεί είναι πνιγμένα στα λουλούδια και απλώνονται σε όλο το πλάτος και το μήκος της ρεματιάς, που καταλήγει σε μια από τις ομορφότερες και τουριστικά αξιοποιημένες -με πολλά καφέ και εστιατόρια- παραλίες του νησιού. Υπάρχει ένας ακόμη μικροσκοπικός οικισμός που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του νησιού, το Βαθύ.

Ο πληθυσμός της Αστυπάλαιας τον χειμώνα φτάνει τους 1.500 μόνιμους κατοίκους, όμως, στο σύνολο των καλοκαιρινών μηνών, η πληρότητα του νησιού ξεπερνά το 90%. Το γεγονός αυτό δεν επηρεάζει τη διασκέδαση και την ευχαρίστηση των Ελλήνων και ξένων ταξιδιωτών, καθώς τα μαγαζιά της Χώρας και του Πέρα Γιαλού, ή Παλιού Λιμανιού, είναι αρκετά και ποικίλων ειδών, ώστε να μπορούν να φιλοξενήσουν, να εξυπηρετήσουν και να ευχαριστήσουν το πλήθος των επισκεπτών.

Από τα βασικά αξιοθέατα του νησιού είναι, το μοναδικό στο είδος του κάστρο στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, το κάστρο της Αστροπαλιάς ή Κάστρο των Κουιρίνι, το οποίο χτίστηκε από την οικογένεια των Querini, τον 14ο αι, επάνω στην αρχαία ακρόπολη, ενώ την οριστική του μορφή πήρε τον 15ο αιώνα. Είναι δομημένο με παραδοσιακή τοπική σκούρα πέτρα και περιστοιχίζεται από άσπρα σπίτια κυκλαδίτικης μορφής, οι εξωτερικοί τοίχοι των οποίων δημιουργούν ένα πραγματικό τείχος, με μικρά παράθυρα για πολεμίστρες. Με έντονο φρουριακό χαρακτήρα για να προστατεύσει τους κατακτητές από τους πειρατές, έχει ορατότητα στα δύο φυσικά λιμάνια του νησιού. Μέσα στο κάστρο δεσπόζουν οι δύο κατάλευκες εκκλησίες με τα πέτρινα καμπαναριά, της Παναγιάς του Κάστρου (1853) και του Αγίου Γεωργίου (1790).

Κάτω από το Κάστρο, η εκκλησία της Παναγιάς της Πορταΐτισσας -που είναι αφιερωμένη στην Παναγιά την Πορταΐτισσα της Μονής Ιβήρων, αντίγραφο της εικόνας της οποίας έφερε ο Όσιος Άνθιμος στην Αστυπάλαια- αποτελεί το θρησκευτικό κέντρο του νησιού. Το μεγαλύτερο πανηγύρι του χρόνου γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν της, από τις 14 έως τις 16 Αυγούστου, ενώ την παραμονή, μετά τον εσπερινό, στήνεται γλέντι στον περίβολο της εκκλησίας και ανήμερα, έξω από την εκκλησία, μαγειρεύουν τον «Λαμπριανό» (αρνί γεμιστό με ρύζι και συκώτι). Την επομένη ημέρα, γίνονται αγώνες κολύμβησης, το «γιαουρτοτάϊσμα» (με δεμένα μάτια ταΐζει ο ένας τον άλλον γιαούρτι) και το παιχνίδι ο «πετεινός» (δένουν έναν ψεύτικο πετεινό στην άκρη μιας ξύλινης κολόνας που έχουν αλείψει με γράσο και ο συναγωνισμός έγκειται στο ποιος θα φτάσει πρώτος στον κόκορα, περπατώντας επάνω στο γράσο).

Στη Χώρα βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού, η έκθεση του οποίου είναι διαχρονική και περιλαμβάνει αρκετά εξαιρετικά εκθέματα που καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα από την προϊστορική εποχή έως και τα μεσαιωνικά χρόνια.

Από τους κρυμμένους θησαυρούς του νησιού είναι τα περίφημα λουτρά του Ταλαρά, στη Μαλτεζάνα, τα οποία αποτελούν σημείο αναφοράς για τα γαλάζια και κεραμιδί ψηφιδωτά της ελληνιστικής περιόδου. Θεωρούνται από τους ειδικούς ως μοναδικά στον Ελλαδικό χώρο και η σύνθεσή τους έχει θέμα τις εποχές του χρόνου και τα σύμβολα του ζωδιακού κύκλου. Κάτι ακόμα που ξεχωρίζει στο νησί είναι η Σπηλιά του Νέγρου στις Βάτσες, η οποία έχει εντυπωσιακούς σχηματισμούς σταλακτιτών και σταλαγμιτών και είναι συνυφασμένη με μύθους γύρω από τους πειρατές και τη λεία που έκρυβαν εκεί.

Όσον αφορά της παραλίες της Αστυπάλαιας, υπάρχει πληθώρα επιλογών τόσο για εκείνους που αποζητούν τη μοναχικότητα και την ησυχία της απομόνωσης όσο και για όσους επιθυμούν να παραμείνουν με τα πλήθη. Το νησί προσφέρει κρυστάλλινα, καταγάλανα νερά και πλούσιο υποθαλάσσιο κόσμο για εξερεύνηση, από τον Πέρα Γιαλό, που είναι το παλιό λιμάνι, μέχρι και την παραλία του Άγιου Ιωάννη που είναι προσβάσιμη μόνο από την θάλασσα. Ολοήμερες εκδρομές με σκάφη, εκτός από τον Άγιο Ιωάννη, γίνονται και προς τις παραλίες Κουτσομύτη, Κουνούποι, Βάτσες, Καμινάκια, μέρη τα οποία κλέβουν την ανάσα εξαιτίας της φυσικής τους ομορφιάς.