Ὁ Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1954 στη Θεσσαλονίκη.
Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Συνέχισε τις σπουδές του στο Harvard και το MIT (ΗΠΑ), όπου και έλαβε μεταπτυχιακούς τίτλους και διδακτορικό. Εργάστηκε ως ερευνητής και επιστημονικός συνεργάτης στο Αγγειολογικό εργαστήριο τοῦ New England Deaconess Hospital (ΗΠΑ). Παραλλήλως διετέλεσε επιστημονικὸς συνεργάτης της Διαστημικής Εταιρείας των Ηνωμένων Πολιτείων NASA και της εταιρείας Arthur D. Little.
Δίδαξε σε σεμινάρια του Harvard και του Μ.Ι.Τ, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και στην Ιατρικὴ Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σπούδασε Θεολογία στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη των Ηνωμένων Πολιτειών και ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Υπήρξε διευθυντής του Κέντρου Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας και Πρόεδρος της Συνοδικής Επιτροπής Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Αναλυτικά στοιχεία σπουδών, ερευνητικής, διδακτικής και διοικητικής δραστηριότητας
Ο π. Νικόλαος Χατζηνικολάου σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, απ’ όπου και αποφοίτησε με άριστα το 1976. Μετά την ολοκλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στον τομέα της Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Harvard (Master of Arts). Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη μελέτη της Μηχανικής των Ρευστών και της Μαθηματικής Φυσιολογίας και έλαβε το Master of Science του Τμήματος Μηχανολόγων του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).
Οι διδακτορικές σπουδές του στο HST (κοινό πρόγραμμα Harvard και ΜΙΤ) επικεντρώθηκαν στον τομέα της Βιοϊατρικής Τεχνολογίας. Αντικείμενό τους ήταν η Αιμοδυναμική μελέτη του κυκλοφορικού συστήματος (καρδιάς και αγγείων) με χρήση Μηχανικής των Ρευστών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών. Πιο συγκεκριμένα, ασχολήθηκε με την επινόηση, το σχεδιασμό και τη μελέτη μίας μη αιματηρής μεθόδου διαγνώσεως βαλβιδικών παθήσεων με μέθοδο ακουστικής ανάλυσης.
Εργάστηκε ως ερευνητής και επιστημονικός συνεργάτης στο Αγγειολογικό Εργαστήριο του New England Deaconess Hospital, στο Τμήμα Αναισθησιολογίας του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης και στη Μονάδα Ἐντατικής Θεραπείας του Νοσοκομείου Παίδων της Βοστόνης. Παράλληλα διετέλεσε επί διετία επιστημονικός σύμβουλος της NASA και της εταιρείας Arthur D. Little σε θέματα Διαστημικής Ιατρικής Τεχνολογίας.