Ο Σπύρος Ευαγγελάτος υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές του ελληνικού θεάτρου. Σκηνοθέτης, φιλόλογος, ακαδημαϊκός, ερευνητής και βαθύς γνώστης της θεατρικής τέχνης, υπήρξε για δεκαετίες οδηγός και μέντορας γενεών καλλιτεχνών. Με το πάθος του για τη σκηνή και τη γνώση του για τη δραματουργία, κατόρθωσε να συνδέσει τη θεωρία με την πράξη και να ανανεώσει ριζικά την προσέγγιση του ελληνικού θεάτρου, από την αρχαιότητα μέχρι το σήμερα.
Από καλλιτεχνική οικογένεια στο θεατρικό όραμα
Γεννημένος στην Αθήνα στις 20 Οκτωβρίου 1940, ο Σπύρος Ευαγγελάτος μεγάλωσε μέσα σε ένα περιβάλλον μουσικής και τέχνης. Ο πατέρας του, Αντίοχος Ευαγγελάτος, υπήρξε σπουδαίος συνθέτης και αρχιμουσικός, ενώ η μητέρα του, Ξένη Μπουρεξάκη, διακεκριμένη αρπίστρια. Από νωρίς έδειξε το ενδιαφέρον του για τα γράμματα και τη σκηνή, σπουδάζοντας Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αποφοιτώντας από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Συνέχισε θεατρολογικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, αποκτώντας ένα σπάνιο για την εποχή συνδυασμό θεωρητικής και καλλιτεχνικής παιδείας.
Ο δημιουργός του «Αμφι-Θεάτρου»
Το 1975 ίδρυσε το «Αμφι-Θέατρο», έναν θεσμό που σφράγισε το ελληνικό θεατρικό τοπίο. Εκεί, για πάνω από τρεις δεκαετίες, ανέδειξε έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, αλλά και λησμονημένα διαμάντια της ελληνικής δραματουργίας. Με τη σκηνοθετική του ματιά αναβίωσε κείμενα από την Κρήτη και τα Επτάνησα, όπως ο «Φορτουνάτος» και ο «Ερωτόκριτος», μετατρέποντάς τα σε ζωντανά παραδείγματα της πολιτιστικής συνέχειας του ελληνισμού.
Παράλληλα, ανέβασε Σαίξπηρ, Μπρεχτ, Μολιέρο, Ίψεν και Αριστοφάνη, παντρεύοντας τη λογιοσύνη με τη σκηνική ευρηματικότητα. Στο «Αμφι-Θέατρο» έδωσε βήμα σε νέους ηθοποιούς και δημιουργούς, πολλοί εκ των οποίων εξελίχθηκαν σε πρωταγωνιστές του ελληνικού θεάτρου.
Ο άνθρωπος της γνώσης και της διδασκαλίας
Η δεύτερη μεγάλη του αγάπη υπήρξε η διδασκαλία. Από το 1989 έως τη συνταξιοδότησή του, υπηρέτησε ως καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, μεταδίδοντας στους φοιτητές του όχι μόνο γνώση, αλλά και σεβασμό για το θεατρικό κείμενο και τη σκηνοθετική ευθύνη. Η έρευνά του για το ελληνικό θέατρο από την Αναγέννηση έως τον 19ο αιώνα θεωρείται θεμελιώδης, ενώ οι μελέτες και οι διασκευές του άνοιξαν νέους δρόμους στην κατανόηση της νεοελληνικής δραματουργίας.
Το 2005 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, όπου ανέλαβε και την προεδρία της, επισφραγίζοντας την πορεία ενός ανθρώπου που ένωσε το πανεπιστήμιο με τη σκηνή.
Η φιλοσοφία και τα λόγια του
Σε συνεντεύξεις του, ο Ευαγγελάτος συνήθιζε να λέει πως «η δυσκολία του σκηνοθέτη είναι να μην επαναλαμβάνει τον εαυτό του». Η δήλωση αυτή συνοψίζει τη διαρκή του ανάγκη για ανανέωση και πνευματική εγρήγορση. Πίστευε ότι το θέατρο οφείλει να είναι ένας ζωντανός οργανισμός που τρέφεται από την παράδοση, χωρίς να παγιδεύεται σε αυτήν.
«Όσο είσαι ανοιχτός στο να δεχτείς επιδράσεις, τόσο μπολιάζεσαι και αναγεννιέσαι»
Κληρονομιά μιας ζωής αφιερωμένης στο θέατρο
Ο Σπύρος Ευαγγελάτος έφυγε από τη ζωή στις 24 Ιανουαρίου 2017, αφήνοντας πίσω του μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη. Το έργο του παραμένει σημείο αναφοράς για όσους πιστεύουν ότι το ελληνικό θέατρο δεν είναι απλώς τέχνη, αλλά και πολιτιστική αποστολή. Με τη διορατικότητά του, τη μόρφωση και το ήθος του, απέδειξε ότι η δημιουργία και η γνώση μπορούν να συμπορευτούν.
Σήμερα, κάθε νέα γενιά σκηνοθετών και ηθοποιών βρίσκει στο έργο του Ευαγγελάτου ένα υπόδειγμα πνευματικότητας και συνέπειας — ένα ζωντανό παράδειγμα του τι σημαίνει να υπηρετείς την τέχνη με όραμα και αφοσίωση.