Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά, που αποδίδεται στον ευαγγελιστή Λουκά, αποτελεί ένα από τα πλέον σεβαστά κειμήλια της ορθόδοξης πίστης και ένα από τα πιο σημαντικά σύμβολα της ποντιακής παράδοσης και επέστρεψε σαν σήμερα, το 1931, στην Αθήνα. Η ιστορία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα, όπου λατρευόταν επί αιώνες ως θαυματουργή εικόνα και πνευματικός φάρος για τον ποντιακό ελληνισμό. Ο διωγμός του ποντιακού ελληνισμού κατά τις ταραγμένες δεκαετίες του 20ού αιώνα, με αποκορύφωμα τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατέστησε αδύνατη τη διατήρησή της στον τόπο καταγωγής της. Η μεταφορά της στην Ελλάδα υπήρξε ένας αγώνας συναισθηματικής, πνευματικής και πολιτισμικής σημασίας, με βαθιά μηνύματα για τους Ποντίους και τον ευρύτερο ελληνισμό.

Η άφιξη της εικόνας στην Αθήνα, στις 9 Νοεμβρίου 1931, σηματοδότησε μια συγκινητική στιγμή για τους Ποντίους που είχαν εκπατριστεί από τα πάτρια εδάφη τους. Ήταν ένα σημαντικό γεγονός που προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και ενθουσιασμό, διότι η εικόνα συμβόλιζε την πίστη και την ελπίδα των Ποντίων για διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας. Η μεταφορά της στην Ελλάδα κατέστη δυνατή έπειτα από επίπονες προσπάθειες και συνεργασία των Ποντίων της διασποράς, που αναγνώριζαν τη σπουδαιότητα της εικόνας ως σύμβολο ταυτότητας, πίστης και αντοχής.

Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά δεν ήταν απλώς ένα θρησκευτικό αντικείμενο, αλλά ένας ιερός συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους Ποντίους και την πνευματική τους πατρίδα. Η Παναγία Σουμελά υπήρξε για τον ποντιακό ελληνισμό το σύμβολο της προστασίας και της ελπίδας σε περιόδους δοκιμασίας, ενισχύοντας την πίστη των ανθρώπων σε δύσκολες στιγμές. Με την επιστροφή της εικόνας, οι Πόντιοι αισθάνθηκαν ότι έφεραν μαζί τους ένα πολύτιμο κομμάτι της πολιτιστικής τους ταυτότητας, ενισχύοντας το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα που ενώνεται με τις ρίζες της.

Η εικόνα, μετά την άφιξή της στην Αθήνα, φυλάχθηκε προσωρινά, ενώ από το 1951 το νέο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Ημαθίας, στο όρος Βέρμιο, έγινε η μόνιμη κατοικία της. Σήμερα, το νέο μοναστήρι αποτελεί τόπο προσκυνήματος και πνευματικό κέντρο για τους Ποντίους και για όλους τους Έλληνες, που τιμούν την Παναγία Σουμελά ως προστάτιδα και θεματοφύλακα της ιστορικής μνήμης. Η Παναγία Σουμελά ενώνει τις γενιές των Ποντίων, αναζωπυρώνοντας τις μνήμες της χαμένης πατρίδας και της κοινής ταυτότητας.

Η επέτειος της επιστροφής της εικόνας αυτής είναι μια υπενθύμιση του πλούτου της ελληνικής πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς. Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά παραμένει για τους Ποντίους και τους Έλληνες σύμβολο πίστης, δύναμης και ελπίδας, διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις και τις αξίες που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής ψυχής και του πολιτισμού.