Ο κβαντικός φυσικός, Δρ Σπυρίδων Μιχαλάκης, μελετά τις σκουληκότρυπες, δουλεύει σε κινηματογραφικές ταινίες του Χόλιγουντ, σχεδιάζει ντεριντέ γραμμές μόδας και διοργανώνει αγώνες σκακιού διασημοτήτων. Είναι διευθυντής του Outreach για το Institute for Quantum Information and Matter και διεξάγει έρευνα στο Καλλιτεχνικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας – Caltech.
Εκτός από τη σοβαρή επιστημονική του έρευνα, έχει, επίσης, μια σειρά πλευρικών έργων που γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ επιστήμης και ποπ κουλτούρας. Έχει συνεργαστεί με τους σχεδιαστές του Project Runway σε γραμμή μόδας για να «επαναπροσδιορίσει το nerdy». Ακόμα, ήταν επιστημονικός σύμβουλος της ταινίας Ant-Man, με πρωταγωνιστή τον Paul Rudd, και συνεργάστηκε με τον παγκοσμίως διάσημο φυσικό Stephen Hawking για ένα παιχνίδι «κβαντικού σκακιού», μια παραλλαγή του παλαιού παιχνιδιού που ρίχνει τις κβαντικές υπερδυνάμεις στο μίγμα .
Ο Σπυρίδων Μιχαλάκης γεννήθηκε το 1980 στα Σπάτα, σε μια οικογένεια με τρία αγόρια, τα οποία μετά τη φοίτησή τους στο Κολλέγιο Αθηνών έφυγαν κατευθείαν για σπουδές στις ΗΠΑ και στο ΜΙΤ. Οι σπουδές του μεσαίου στη σειρά, Σπύρου, ήταν πάνω στην Επιστήμη Υπολογιστών και στα Μαθηματικά. To επακόλουθο διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις (UC, Davis) ήταν πάνω στην κβαντομηχανική των υπολογιστών αλλά και στη μαθηματική φυσική. Κοινώς, πάνω στο «πώς τα μαθηματικά μπορούν να εξηγήσουν το σύμπαν και τους νόμους της φύσης πέρα από συγκεκριμένα μοντέλα φυσικής», όπως εξηγεί.
Μεγάλωσε παίζοντας βιντεοπαιχνίδια Street Fighter και Σούπερ Μάριο και είχε γοητευτεί όταν είχε δει την ταινία «Jurassic Park» -τότε ήταν που ήθελε να γίνει «μαθηματικός του χάους, όπως ο Τζεφ Γκόλντμπλαμ». Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός πως εκείνος και τα δύο του αδέρφια, εκτός από τις συμμετοχές τους σε μαθηματικές ολυμπιάδες, μεγάλωσαν και μέσα στον αθλητισμό και τον στίβο συντέλεσαν σημαντικά στο να του δοθεί η κατεύθυνση προς την κλίση του.
«Εκεί έμαθα ότι στη ζωή δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορείς να κάνεις. Δεν υπάρχουν πράγματα στα οποία δεν μπορείς να εξελιχθείς, γιατί δεν προσπαθείς να γίνεις καλύτερος από κάποιον άλλον, αλλά από τον ίδιο σου τον εαυτό. Αυτό είναι το σημαντικό. Και δεν είναι καν ότι προσπαθείς να γίνεις καλύτερος. Το σημαντικό είναι να έχεις κάποιο πάθος σε κάτι και να πεις «Θέλω να προχωρήσω πιο βαθιά». Έτσι είναι οι nerds, είτε συλλέγουν γραμματόσημα είτε διαβάζουν κόμικς, θέλουν να εμβαθύνουν πέρα από το επιφανειακό, το εύκολο, το γρήγορο».
Η Καλιφόρνια και συγκεκριμένα το Λος Αντζελες, όπου, πλέον, είναι ερευνητής στο Institute for Quantum Information and Matter στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια (Caltech), είναι και η Μέκκα του κινηματογράφου με χιλιάδες εργαζόμενους που μπορεί κανείς να γνωρίσει σε ένα δείπνο και να του ανοίξουν εντελώς τυχαία τις πύλες της. Κάπως έτσι, μιλώντας για τη ζωή και την επιστήμη στο UC Davis, ο Μιχαλάκης έπεσε σε έναν γνωστό τού Εντ Σόλομον, σεναριογράφου της ταινίας «Men in Black», που σκέφτηκε ότι θα είχε ενδιαφέρον να τους γνωρίσει. Ο, σύντομα φίλος του, Σόλομον, με τον οποίο συνεργάστηκαν στο σενάριο της ταινίας «Η συμμορία των μάγων 2», τον γνώρισε στη Σάρον Στόουν, στον Κιάνου Ριβς και σε άλλα υπέρλαμπρα αστέρια του Χόλιγουντ.
Παράλληλα, o Σον Κάρολ, καθηγητής στο Caltech, τον γνώρισε με ορισμένους πολύ σημαντικούς ανθρώπους. Γνώριζε από πρώτο χέρι πώς γίνεται η συμβουλευτική πάνω σε θέματα επιστήμης στο Χόλιγουντ, δεδομένου ότι η γυναίκα του ήταν η πρώτη διευθύντρια του Science & Entertainment Exchange, που ιδρύθηκε από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (United States National Academy of Science, NAS) το 2008 για να φέρνει σε επαφή επιστήμονες και Χόλιγουντ.
Σήμερα, ο Έλληνας επιστήμονας είναι πολύ γνωστός στους δημιουργούς της βιομηχανίας του θεάματος, με σκηνοθέτες όπως ο Τζέιμς Κάμερον ή σεναριογράφοι όπως ο Πολ Ραντ, όταν θέλουν βοήθεια με την αληθοφάνεια κάποιου σεναρίου να απευθύνονται σε αυτόν. Φέτος, επανήλθε με την ταινία «Ο Ant-Man και η σφήκα», ενώ είναι επιστημονικός σύμβουλος και στο «Captain Marvel» (2019) των Αννα Μπόντεν και Ράιαν Φλεκ, όπου επανεμφανίζεται με κάποιον τρόπο το Κβαντικό Βασίλειο.
Στο Ant-Man, μίλησε για το Quantum Realm (το κβαντικό βασίλειο). «Είναι κι αυτό ένα μικροσύμπαν, όπως το Microverse, αλλά διαθέτει δύο πολύ σημαντικές διαφορές. Ενώ το Μicroverse υφίσταται στο εκατομμύριο του μέτρου, το Quantum συμβαίνει στο τρισεκατομμύριο του μέτρου. Σε αυτό κανείς έχει κβαντομηχανικά φαινόμενα που εμφανίζονται για πρώτη φορά.
Στο παρελθόν, το Μicroverse δεν είχε καμία σχέση με την κβαντομηχανική, ήταν απλώς ένα μέρος στον κόσμο που όλοι ήταν απλώς μικρότεροι. Στο Quantum Realm αποκτάς και υπερδυνάμεις, όπως βλέπουμε στο «Ant-Man». Αυτό ήταν δική μου ιδέα. Συνοπτικά, είναι ακόμη πιο μικρό και πιο περίπλοκο και πιο όμορφο και πολύ πιο ενδιαφέρον» εξηγεί ο φυσικός μαθηματικός Μιχαλάκης.
Ερωτάται αν θα μπορούσε η επιστήμη να καταστήσει δυνατή τη δημιουργία ενός τέτοιου σύμπαντος και απαντά πως «Δε θα μπορούσε, γιατί ο χώρος μεταξύ των σωματιδίων δεν είναι τόσο μεγάλος ώστε να είναι εφικτή μια τέτοια σμίκρυνση. Όταν γίνεσαι τόσο μικρός, χάνεις την ατομικότητά σου. Γιατί αρχίζεις και χάνεις τη σχέση σου με το περιβάλλον γύρω σου, πράγμα που σημαίνει ότι ο χώρος και ο χρόνος που σε κρατούν σε αυτήν τη στιγμή εξαφανίζονται. Όταν εξαφανίζονται αυτά, εξαφανίζονται και οι σχέσεις μεταξύ των δικών σου μορίων, οπότε είσαι περισσότερο ένα νέφος πιθανοτήτων».
Στην Καλιφόρνια, βρήκε τις ιδανικές συνθήκες για να τελειώσει το διδακτορικό του, το 2008, και έναν χρόνο μετά να λύσει -σε συνεργασία με τον ερευνητή της Microsoft Μάθιου Χέιστινγκς- «ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της χιλιετίας», έναν γρίφο που σχετίζεται με το περίφημο κβαντικό φαινόμενο Hall.
«Σχεδόν κανείς δεν ξέρει ότι είναι το πιο σημαντικό πρόβλημα φυσικής τον τελευταίο αιώνα, για το οποίο έχουν δοθεί επτά Noμπέλ μέχρι στιγμής σε όσους επιστήμονες συνέβαλαν στην κατανόησή του» εξηγεί ο Σπυρίδων Μιχαλάκης..
Στην ερώτηση για το αν μπορεί και ο ίδιος να βραβευτεί για την προσφορά τους στο συγκεκριμένο φαινόμενο, λέει «Ας ελπίσουμε», εννοώντας πως αυτό θα αποδειχθεί στα επόμενα χρόνια, μιας και οι βραβεύσεις Νομπέλ αφορούν δουλειά που έχει γίνει στο παρελθόν. Η λύση του προβλήματος θα έχει θεαματικές συνέπειες στην εξέλιξη της επιστήμης, αν και σε αυτή την περίπτωση δεν θα ήταν εύλογο να περιμένουμε τα αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον.
«Είναι σαν να ρωτούσαν πριν από 70 χρόνια, μετά τη δημιουργία του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή, «Τι εφαρμογές θα μπορούσε να έχει άραγε;»» λέει ο Μιχαλάκης και συνεχίζει. «Το φαινόμενο είναι εφαρμόσιμο στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που βασίζονται στην κβαντομηχανική (είναι οι λεγόμενοι quantum computers). Ακόμη δεν υπάρχουν αυτοί οι υπολογιστές.
Η Microsoft και η Google δουλεύουν πάνω στη δημιουργία τους. Όταν τους αποκτήσουμε, σε πέντε με δέκα χρόνια, θα μπορούμε να λύσουμε προβλήματα που υπήρξαν άλυτα μέχρι τώρα. Όπως, για παράδειγμα, πώς να δημιουργήσουμε ένα φάρμακο που θα βοηθήσει στη θεραπεία του καρκίνου. «Δεδομένου ότι ουσιαστικά τα μόρια είναι κβαντομηχανικά, οι κβαντικοί υπολογιστές μπορούν εκ των πραγμάτων να εξομοιώσουν τις δυναμικές σχέσεις των χημικών διαδικασιών. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούμε να εξομοιώσουμε πώς τα φάρμακα διαδρούν με μεγάλα μόρια, κάτι που έως τώρα είναι αδύνατο να συμβεί, ακόμη και από τους μεγαλύτερους υπερ-υπολογιστές του κόσμου».
Μέχρι τότε, ο επιστήμονας του Χόλιγουντ μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται ως επιστημονικός σύμβουλος στις ταινίες από το σύμπαν των κόμικς χρησιμοποιώντας τη μαγεία του σινεμά για να συμφιλιώνει μικρούς και μεγάλους με την επιστήμη.
«Προσπαθώ να φέρω τη μαθηματική σκέψη σε ένα τέτοιο επίπεδο έτσι ώστε η Φυσική και τα Μαθηματικά να γίνουν αόρατα, να μην υπάρχουν. Γιατί η γλώσσα στην οποία εκφράζονται γίνεται ένας τοίχος γύρω από κάποιες έννοιες που είναι πολύ όμορφες, αλλά ο κόσμος τις φοβάται και τις αποφεύγει επειδή σκέφτεται ότι για να τις κατανοήσει θα πρέπει να κάνει πολλή δουλειά, θα πρέπει να μάθει αυτή τη νέα γλώσσα. Προσπαθώ να απλουστεύσω την επιστήμη γι’ αυτούς. Είναι δύσκολο, αλλά είναι και ωραίο».
Κάποιες φορές η επιστήμη μπορεί να μην είναι απόλυτα σωστή μέσα στην ταινία, αλλά, όπως λέει ο ίδιος, αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό για τον Μιχαλάκη όσο το να την καταστήσει ενδιαφέρουσα. «Όπως συνέβαινε με το «Star Trek», για παράδειγμα. Η τηλεμεταφορά δεν υπήρχε τότε, ούτε και τώρα υπάρχει, όταν όμως ο καθηγητής μου μού πρότεινε να δουλέψω μαζί του πάνω στην κβαντική τηλεμεταφορά, εγώ είπα: «Τα παρατάω όλα γι’ αυτό»».
