Ο Ντίνος Ηλιόπουλος υπήρξε κάτι παραπάνω από μεγάλος κωμικός. Ήταν ο ηθοποιός που κατέστησε τη «σεμνότητα» θεατρικό εργαλείο, που κατάφερε να δώσει βάθος στην ελαφρότητα και τραγικότητα στο γέλιο. Πέθανε σαν σήμερα, 4 Ιουνίου του 2001, αφήνοντας πίσω του μια ανεξίτηλη κληρονομιά, όχι μόνο στο ελληνικό θέατρο και κινηματογράφο, αλλά και στην ελληνική ψυχή.

Από τη Μασσαλία στο ελληνικό σανίδι

Γεννήθηκε το 1915 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αλλά το κράχ του 1929 ανάγκασε την οικογένεια του να μετακομίσει στην Μασσαλία, όπου και τελείωσε γαλλικό σχολείο. Η ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία του αλλά και η αγωγή που πήρε από το σπίτι του, τον βοήθησαν να μείνει αλώβητος από τις σκληρές εικόνες που αντιμετώπιζε καθημερινά στο λιμάνι της Μασσαλίας. Στον ελεύθερο χρόνο του, διάβαζε και άκουγε τζαζ, ενώ η μεγάλη του λατρεία ήταν ο ξένος κινηματογράφος και τα λαμπερά μιούζικαλ της εποχής.

Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος: «Θυμάμαι οι αγαπημένες μου ταινίες ήταν ‘Τα Φώτα της Πόλης’ και ‘Ο Δικτάτορας’ με τον Τσάρλι Τσάπλιν. Έμπαινα στις αίθουσες το πρωί και έβγαινα το βράδυ. Κατάκλεβα τις φιγούρες του Τσάπλιν, τις γκριμάτσες του. Προσπαθούσα να αναλύσω σε βάθος την υποκριτική του. Ήταν για μένα ο πρώτος μου δάσκαλος και του χρωστάω την μετέπειτα εξέλιξή μου ως ηθοποιός».

Το 1935, και αφού είχε επιστρέψει με την οικογένειά του στην Ελλάδα, σπούδασε εμπορικές επιστήμες στο Berkshire High Commercial School της Αθήνας, αλλά καμιά δουλειά δεν κατάφερε να τον γεμίσει στον τομέα αυτό. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, γνώρισε τον Ντίνο Δημόπουλο και έγιναν αχώριστοι. Λίγο πριν κηρυχθεί ο πόλεμος στην Ελλάδα, αποφασίζουν να δώσουν εξετάσεις στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το τρακ του ήταν μεγάλο και καθώς ξεκίνησε με τρεμάμενη φωνή να απαγγέλει ένα ποίημα του Καβάφη, κόπηκε. Το ίδιο και ο Δημόπουλος, που του αναπτέρωσε, όμως, το καταρρακωμένο ηθικό και, έτσι, λίγο αργότερα μπήκε στην Δραματική Σχολή του Γιαννούλη Σαραντίδη, αποφοιτώντας με άριστα το 1942.

Στην αρχή της καριέρας του ερμήνευσε κυρίως θεατρικούς ρόλους σε κομεντί και επιθεωρήσεις, όμως η μετάβασή του στον κινηματογράφο τον κατέστησε είδωλο. Ξεχώρισε για τις ερμηνείες του σε ταινίες όπως: «Ζητείται Ψεύτης», «Ο Φανούρης και το σόι του», «Μια ζωή την έχουμε», αλλά και – ίσως κυριότερα – στον «Δράκο» του Νίκου Κούνδουρου.

Ο «Δράκος» και η αποκάλυψη μιας άλλης Ελλάδας

Η ερμηνεία του στον «Δράκο» το 1956 δεν ήταν απλώς μια ερμηνεία. Ήταν μια πολιτισμική τομή. Ο Ηλιόπουλος υποδύθηκε έναν άσημο δημόσιο υπάλληλο που – μέσα από μια παρεξήγηση – γίνεται στόχος και σύμβολο. Η ταινία, με τη φιλμ νουάρ αισθητική και τα υπαρξιακά της βάθη, αποκάλυψε μια άλλη Ελλάδα. Και ο Ηλιόπουλος στάθηκε στο ύψος της, αποδεικνύοντας πως η υποκριτική μπορεί να είναι βαθιά πολιτική, χωρίς ούτε μία ρητορική φράση.

Η ταινία γνώρισε διθυραμβικές κριτικές στο εξωτερικό και καθιέρωσε τον Ηλιόπουλο ως διεθνώς αναγνωρισμένο ηθοποιό.

Για την μεγάλη του προσφορά στο θέατρο, ο Ντίνος Ηλιόπουλος τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό Γεωργίου Α΄. Το 1999 του απονεμήθηκε το Μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών, από τον Δήμο Αθηναίων, αλλά και τιμητική πλακέτα το 2000 από τον Δήμο Πειραιά.

Σεμνός μέχρι τέλους

Παρότι λατρεύτηκε από το κοινό, ο Ηλιόπουλος δεν επαναπαύθηκε ποτέ στην επιτυχία. Συνέχισε να εργάζεται με αφοσίωση στο θέατρο, να γράφει, να σκηνοθετεί και να παίζει σε επιλεγμένες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές δουλειές. Δεν ανήκε σε καμία «κάστα» του καλλιτεχνικού στερεώματος και απέφευγε τις δημόσιες σχέσεις. Επέλεξε τη μοναξιά του καλλιτέχνη που ξέρει ότι η τέχνη είναι περισσότερο καθρέφτης παρά βιτρίνα.

Ο Ντίνος Ηλιόπουλος έφυγε από τη ζωή το 2001, σε ηλικία 86 ετών και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών. Στο μνήμα του υπάρχει μια πλάκα, που γράφει κατ’ απαίτησή του: “Με συγχωρείτε κυρίες μου, που δεν μπορώ να σηκωθώ”.

Ένας καλλιτέχνης διαχρονικός

Ο Ντίνος Ηλιόπουλος είναι μια μορφή που συγκινεί ακόμα και σήμερα – όχι απλώς για το ταλέντο του, αλλά για την ποιότητα του χαρακτήρα του. Ανήκει στην κατηγορία των καλλιτεχνών που μετατρέπουν την τέχνη τους σε ήθος. Η ευγένεια, η λεπτότητα, η αίσθηση μέτρου και το λεπτό χιούμορ που τον χαρακτήριζαν παραμένουν ζητούμενα και έμπνευση για κάθε νεότερο ηθοποιό.

Ίσως το πιο σημαντικό μάθημα που αφήνει πίσω του ο Ντίνος Ηλιόπουλος είναι ότι η μεγάλη τέχνη δεν φωνάζει. Ανασαίνει χαμηλόφωνα, με αξιοπρέπεια.