Η Κυβέλη Ανδριανού υπήρξε κάτι παραπάνω από κορυφαία ηθοποιός. Ήταν θεσμός. Η σκηνική της παρουσία, η αρχοντιά, η υποκριτική της ακρίβεια και η ασυμβίβαστη στάση ζωής της, την κατέστησαν σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής για το ελληνικό θέατρο. Από την αυγή του 20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του ’50, η Κυβέλη έζησε και δημιούργησε δίπλα στους σημαντικότερους συγγραφείς και σκηνοθέτες της εποχής της, ενώ σφράγισε το ελληνικό κοινό με την καλλιτεχνική της ταυτότητα και το προσωπικό της ήθος.

Από ένα ορφανοτροφείο στο θεατρικό πάνθεον

Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1888 και υιοθετήθηκε από την οικογένεια Ανδριανού, από την οποία πήρε και το επώνυμό της. Μεγάλωσε σε δύσκολες συνθήκες, όμως η αγάπη της για το θέατρο φάνηκε από πολύ νωρίς. Στα 13 της ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή και από τότε δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Η καριέρα της γνώρισε γρήγορα άνθηση, καθώς η σκηνική της παρουσία και η ιδιαίτερη φωνή της καθήλωναν. Έπαιξε σε όλα σχεδόν τα θεατρικά είδη, από δραματικές τραγωδίες έως αστικές κωμωδίες, και υπήρξε πρωτοπόρος στην προώθηση του νεοελληνικού έργου. Με τις δικές της πρωτοβουλίες έφτασαν στο κοινό έργα των Ξενόπουλου, Χρηστομάνου και Λασκαρίδου, ενώ συνεργάστηκε με διεθνούς φήμης σκηνοθέτες και ηθοποιούς της εποχής της.

Η Κυβέλη και η πολιτική σκηνή

Η προσωπική της ζωή ήταν εξίσου συναρπαστική. Παντρεύτηκε τρεις φορές, και η πιο γνωστή της σχέση ήταν με τον Γεώργιο Παπανδρέου, με τον οποίο απέκτησε την κόρη της, Σοφία. Δεν υπήρξε ποτέ «σύζυγος πολιτικού», αλλά ανεξάρτητη προσωπικότητα με λόγο και παρέμβαση στα πολιτιστικά και κοινωνικά ζητήματα. Ακολουθούσε συχνά τον Παπανδρέου στις περιοδείες του και αναμειγνυόταν ενεργά στα κοινά. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συμμετείχε με το δικό της τρόπο στην Εθνική Αντίσταση, βοηθώντας καλλιτέχνες και πολίτες, στηρίζοντας θεατρικές δράσεις και συντηρώντας την πολιτιστική ζωή της Αθήνας σε καιρούς σκότους. Ήταν μια πράξη θάρρους και πολιτισμικής αντίστασης.

Δασκάλα, πρότυπο, αρχή για άλλους

Πέρα από ηθοποιός, η Κυβέλη υπήρξε και μεγάλη παιδαγωγός. Στην καρδιά της θεατρικής κοινότητας της εποχής, υπήρξε μέντορας για δεκάδες νέους και νέες που αργότερα έγιναν μεγάλα ονόματα, με πιο εμβληματική τη Μελίνα Μερκούρη. Η ίδια η Μερκούρη την αποκαλούσε «η πιο αγνή φλόγα που γνώρισα στο θέατρο», και συνήθιζε να λέει ότι «αν δεν υπήρχε η Κυβέλη, δεν θα ήμουν εγώ ηθοποιός». Δίδασκε την τέχνη όχι με θεωρία αλλά με εμπειρία, με το ήθος και τη σιωπηρή δύναμη του παραδείγματος. Πίστευε πως ο ηθοποιός οφείλει να καλλιεργείται πνευματικά, να ζει με αξιοπρέπεια και να γνωρίζει το κοινό του σαν να κοιτά τον εαυτό του στον καθρέφτη.

Κληρονομιά που αντέχει στον χρόνο

Η Κυβέλη έφυγε από τη ζωή το 1978, σε ηλικία 90 ετών, έχοντας προλάβει να δει την επανεκτίμηση του έργου της από μια νέα γενιά. Σήμερα, θεατρικές αίθουσες, μελέτες, και τηλεοπτικά αφιερώματα κρατούν ζωντανή τη μνήμη της.Ήταν από τις πρώτες που κατάλαβαν ότι το θέατρο δεν είναι μόνο ψυχαγωγία — είναι παιδεία, είναι πράξη κοινωνική. Το Θέατρο Κυβέλη φέρει με υπερηφάνεια το όνομά της, υπενθυμίζοντας στους νεότερους πως πίσω από κάθε μεγάλη παράσταση κρύβεται ένας άνθρωπος που πίστεψε σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό του.