Το πιλοτικό «Πρόγραμμα Αναβάθμισης Εμπορικού Τριγώνου» του Δήμου Αθηναίων που αποσκοπεί στη μετάπλαση του Κέντρου της Αθήνας σε ένα μητροπολιτικό κέντρο σύγχρονου ενδιαφέροντος λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2016 με αποκλειστική χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Οι υπεύθυνοι του Athens Τρίγωνο έχουν αναλάβει να το υλοποιήσουν με μια σειρά από πρωτότυπες πρόδρομες παρεμβάσεις, επιχειρώντας μια bottom-up αλλαγή στην αστική μικρογραφία της περιοχής.

To εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας είναι, πλέον, «ελαφρύτερο» από οχήματα, γκράφιτι, αφίσες και ερειπωμένες προσόψεις διατηρητέων κτιρίων. Αυτό το πρόγραμμα αναβάθμισης του Δήμου Αθηναίων προσπαθεί να τρυπώσει στη νοοτροπία που αδιαφορεί για τον δημόσιο χώρο και να αναβαθμίσει την εμπορική «σφραγίδα» της πρωτεύουσας, κάτι που δίνει το στίγμα μιας πόλης που προσπαθεί να αποκτήσει ευρωπαϊκή εσάνς.

Στόχος του προγράμματος μέσω των παραπάνω ενεργειών είναι να έχει εμπεδωθεί η εύρυθμη λειτουργία της περιοχής πριν την ολοκλήρωση των έργων πεζοδρομήσεων, έτσι ώστε μετά την ολοκλήρωση των έργων η περιοχή να μετατραπεί σε μία διεθνούς επιπέδου βιώσιμη, ζωντανή και με περισσότερο δημόσιο χώρο εμπορική γειτονιά, φιλόξενη για τους τουρίστες, τους ντόπιους τη μέρα και τη νύχτα.

Οι παρεμβάσεις του Δήμου στο Εμπορικό Τρίγωνο θα χρησιμεύσουν ως πρότυπο για το πως η συντονισμένη και επικεντρωμένη δημοτική δράση μπορεί να πράξει απτά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη και να προσελκύσει νέες επενδύσεις στην Αθήνα. «Προτού ξεκινήσουμε την όποια διαδικασία, ετοιμάσαμε με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων ένα ερωτηματολόγιο για τους καταστηματάρχες του Εμπορικού Τριγώνου και λίγο αργότερα ένα για τους περαστικούς, προκειμένου να φτιάξουμε τον κορμό των αλλαγών μας» εξηγεί στο athinorama.gr η Ελίνα Δάλλα, αρχιτέκτονας και project manager του Athens Τρίγωνο.

«Αμέσως καταλάβαμε ότι προτεραιότητα των πολιτών ήταν η αποκατάσταση της καθαριότητας, της φωτεινότητας και της ασφάλειας». Από τις πρώτες, λοιπόν, κινήσεις επικεντρώθηκαν σε αυτό το τρίπτυχο με την εξασφάλιση 3.000 LED λαμπτήρων, κάδων σκουπιδιών για τη γύρω περιοχή και ειδικών απορριμματοφόρων, όπως και σύγχρονων μηχανημάτων καθαρισμού για το εσωτερικό του τριγώνου».

Αρχικά, σημαντική αλλαγή στην εικόνα και λειτουργία της περιοχής αποτελούν οι εφαρμογές πρότυπων δοκιμασμένων, και σε άλλες πρωτεύουσες, στρατηγικών για τον περιορισμό της παράνομης στάθμευσης και της κατάληψης δημόσιου χώρου. Ακόμα, όλο αυτό το διάστημα, συνεχίζονται αδιάλειπτα οι εργασίες πεζοδρόμησης (Χαβρίου, Λεωχάρους, Μιλτιάδου, Καρόρη, στην οποία αποκαλύφθηκε αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μεγάλη κατασκευή), που καλύπτονται από δημοτικούς πόρους, ενώ η αναβάθμιση του αστικού εξοπλισμού υλοποιείται με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και τον συντονισμό του Athens Partnership.

Έως σήμερα, έχουν αγοραστεί δέκα μηχανήματα καθαριότητας ειδικά για τους δρόμους του τριγώνου, επτά οχήματα (τέσσερα μικρά και δύο μεγάλα απορριμματοφόρα, ένα σάρωθρο), καθώς και τρία πλυστικά μηχανήματα. Μάλιστα, τα μικρά απορριμματοφόρα έχουν εφοδιαστεί με τσιπ, τα οποία θα ειδοποιούν -με SMS ή email- τους καταστηματάρχες για το πότε θα διέρχονται ώστε εκείνοι να βγάζουν τα σκουπίδια τους. Ταυτόχρονα, έχουν διοργανωθεί 29 events και δράσεις, με 178 καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πάνω από 17.000 επισκέπτες.

Μεταξύ αυτών, ξεχώρισαν το «Βack to Athens» του Ιουνίου 2018 (σε επτά χώρους, με έντεκα εκθέσεις), η φωταγώγηση της Αγίου Μάρκου τα Χριστούγεννα, αλλά και η δράση με το «Μπορούμε» (Οκτώβριος 2017), που ο κόσμος ενημερώθηκε για τη σπατάλη φαγητού, ενώ ετοιμάστηκαν 600 θρεπτικές σαλάτες που παραδόθηκαν στο Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων, με λαχανικά που σώθηκαν από λαϊκές αγορές.

Kαθώς οι αρμόδιοι διαπίστωσαν ότι οι μουντζούρες στους τοίχους συνδέονται συνειρμικά στη συνείδηση των πολιτών με την παραμέληση και την εγκληματικότητα, προέβησαν στον καθαρισμό τοίχων, όψεων και προσόψεων άνω των 7.500 τ.μ. και στην τοποθέτηση υλικού antitagging. Πλέον, καλύμματα κρύβουν τα διατηρητέα κτίρια, που ανήκουν σε ιδιώτες ή ιδρύματα που αδυνατούν να λάβουν αποφάσεις, τα οχήματα έχουν εξαφανιστεί, τριάντα ΚΑΦΑΟ έχουν ζωγραφιστεί, άδεια κτίρια αποκτούν ζωή, το παράρτημα του ΕΚΠΑ έχει καθαριστεί και φιλοξενεί διαρκώς εκθέσεις, όπως ενημερώνει ο Κωνσταντίνος Μπάσιος, επόπτης του κτιρίου της Αιόλου 42-44. «Βοηθάμε τους περιοίκους να μη σβήσουν. Μέχρι και μαθήματα διαδικτυακής προώθησης έχουμε διοργανώσει. Ο πολίτης έχει ανάγκη να νιώθει ότι κάποιος είναι κοντά του».

«Το ζήτημα είναι να καταφέρουμε να κάνουμε τους κατοίκους και τους καταστηματάρχες να είναι οι ίδιοι εμψυχωτές του έργου και να αναπτύξουν μια κοινότητα που θα νοιάζεται για το δημόσιο χώρο», παρατηρεί η Ελίνα Δάλλα. Γι’ αυτό και τα ξύλινα παγκάκια, τα μεταλλικά καρεκλάκια και τα δενδρύλλια που τοποθετούνται το τελευταίο διάστημα στα στενά του Εμπορικού Τριγώνου, μαζί με τις πρόσφατες δράσεις στα μαγαζιά, δεν εξυπηρετούν μονάχα τον καλλωπισμό της περιοχής, αλλά ­φιλοδοξούν να καλλιεργήσουν την τοπική δημόσια σφαίρα και την προστασία του δημόσιου χώρου σαν να είναι ιδιωτική ευθύνη.

Σε αυτό το πλαίσιο επαναπροσέγγι­σης του δημόσιου χώρου αντιμετωπίζεται και το μείζον (για την περιοχή) πρόβλημα της παράνομης στάθμευσης στους (μελλοντικούς) πεζόδρομους. Τοποθετήθηκαν, έτσι, ταμπέλες ειδικής σήμανσης, ενώ οι χώροι οριοθετήθηκαν οπτικά με ένα νέο πολύχρωμο έδαφος, όσο η ομάδα του Τριγώνου ενημέρωνε ανά τακτά χρονικά διαστήματα τους οδηγούς των παρκαρισμένων αυτοκινήτων για την επικείμενη αλλαγή.

Χρησιμοποιώντας μάλιστα την τέχνη σαν «δίαυλο επικοινωνίας με διαφορετικά κοινά ανθρώπων», όπως σημειώνει η project manager του προγράμματος, από τον περασμένο Απρίλιο τέθηκε σε λειτουργία το πολιτιστικό πρόγραμμα ΑthensΙntersection, υπό την επιμέλεια του Γιώργου Γεωργακόπουλου. «Μέσω της τέχνης επιχειρούμε να επαναφέρουμε στη μνήμη των πολιτών καθημερινά ζητήματα της περιοχής, που λόγω της επανάληψης και της συνήθειας έχουν ξεχαστεί», όπως λέει ο ίδιος ο επιμελητής.

Η έκταση του τριγώνου μεγαλώνει κι ενώ τον Ιούλιο του 18’ έληγε η χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το πρόγραμμα πήρε παράταση για ακόμη έναν χρόνο, «χωρίς, όμως, επιπλέον χρήματα, αφού όσα είχαν προϋπολογιστεί για τον ενάμιση χρόνο θα μας αρκέσουν τελικώς για δυόμισι. Εντούτοις, χρειαζόμασταν τη «σκέπη» του Ιδρύματος Νιάρχου, διότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο για να αλλάξουμε, πόρτα πόρτα, τη νοοτροπία, κι αυτό ένας δήμος, μόνος του, δεν μπορεί να το κάνει», λέει στην «Καθημερινή» η Ελίνα Δάλλα.

Όπως δήλωσε ο δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης, «με το εμπορικό τρίγωνο αποδεικνύουμε στην πράξη ότι η πόλη μας μπορεί να λειτουργήσει με κανόνες. Χωρίς αυτοκίνητα στο κέντρο, με πρόγραμμα φόρτωσης-εκφόρτωσης των καταστημάτων και αποκομιδής απορριμμάτων, με έξυπνο φωτισμό, με τοίχους χωρίς μουντζούρες». Αυτό που μένει είναι το πείραμα του τριγώνου, που τείνει να γίνει πρωτοποριακό μοντέλο, να δημιουργήσει αυτό που κυρίως λείπει• αφενός, τη λειτουργία της πόλης προς όφελος των πολιτών της και, αφετέρου, τη μητροπολιτική συμπεριφορά των Αθηναίων.