Ο Θανάσης Βαλτινός, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και τον πολιτισμό, με έργο που αναδείκνυε την ιστορία και τις κοινωνικές συνθήκες της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Βραβευμένος συγγραφέας, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και πρόεδρός της το 2016, ο Βαλτινός υπήρξε ένας από τους πιο διακεκριμένους λογοτέχνες της γενιάς του, καταγράφοντας μέσα από τα έργα του τις δυσκολίες, τις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις μιας χώρας που μεταβαλλόταν.

Ο Βαλτινός γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα σε συνθήκες έντονης πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας. Οι εμπειρίες από την κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο σημάδεψαν την παιδική του ηλικία, και η οικογένειά του αναγκάστηκε να μετακινηθεί σε διάφορες πόλεις. Μετά την κατοχή, το 1950, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου συνέχισε τις σπουδές του, αρχικά στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και αργότερα σε σχολή κινηματογράφου, ανοίγοντας τον δρόμο για μια πορεία που θα τον έφερνε σε στενή επαφή με τον χώρο της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου.

Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε το 1958 με το διήγημα «Κατακαλόκαιρο» σε διαγωνισμό του περιοδικού Ταχυδρόμος. Η δεκαετία του 1960 ήταν κρίσιμη για την καριέρα του, καθώς το 1963 δημοσίευσε το αφήγημα Η κάθοδος των εννιά, ένα έργο εμπνευσμένο από τα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου. Η θεματική αυτή παρέμεινε κεντρική στη δουλειά του και επανεμφανίστηκε με το βιβλίο του Ορθοκωστά το 1994, που ασχολήθηκε επίσης με τον εμφύλιο και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και δημόσιες συζητήσεις.

Ο Βαλτινός, βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και παράδοσης, χρησιμοποίησε τη γραφή του ως μέσο για να εξερευνήσει τις έννοιες της ταυτότητας και της μνήμης, αλλά και να καταδείξει τις πληγές του παρελθόντος που εξακολουθούν να στοιχειώνουν το συλλογικό υποσυνείδητο. Το έργο του Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη αποτελεί μια συγκλονιστική αναπαράσταση της μεταναστευτικής εμπειρίας των Ελλήνων στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ το Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο προσεγγίζει με διαφορετικό ύφος τις ανθρώπινες σχέσεις και τις αντιξοότητες.

Η δράση του Βαλτινού επεκτάθηκε πέρα από τα στενά όρια της λογοτεχνίας. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, συμμετείχε στην αντιστασιακή έκδοση 18 Κείμενα, ενώ υπήρξε στενός συνεργάτης του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν και του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου. Μάλιστα, για το σενάριό του στην ταινία Ταξίδι στα Κύθηρα, σε σκηνοθεσία Αγγελόπουλου, τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ των Καννών το 1984, επιβεβαιώνοντας την αξία του και ως σεναριογράφος.

Παράλληλα με τη συγγραφή, συνεργάστηκε με σημαντικά λογοτεχνικά και πολιτιστικά περιοδικά, όπως οι Εποχές, Η λέξη και Διαβάζω, καθώς και με εφημερίδες όπως η Καθημερινή και η Αυγή. Το πολυδιάστατο έργο του Βαλτινού αντικατοπτρίζει έναν βαθύ προβληματισμό για την ταυτότητα, την ιστορία και τον πολιτισμό, αναδεικνύοντας την έντονη κοινωνική του ευαισθησία και την ανάγκη του να θέσει υπό αμφισβήτηση τους μύθους και τις βεβαιότητες της κοινωνίας.

Το 2022 η Πρόεδρος της Δημοκρατίας τίμησε τον Βαλτινό, μαζί με άλλες δέκα προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, σε μια κίνηση που αναγνώριζε τη συνεισφορά του στην πολιτιστική και πνευματική ζωή της χώρας. Ο Θανάσης Βαλτινός άφησε πίσω του μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη έργων που θα συνεχίσουν να εμπνέουν τους αναγνώστες, εξετάζοντας τα πάθη, τις αρετές και τα ελαττώματα της ανθρώπινης ύπαρξης με αφοπλιστική ειλικρίνεια.

Η απώλειά του αποτελεί πλήγμα για τα ελληνικά γράμματα, αλλά το έργο του διατηρείται ζωντανό, παραμένοντας επίκαιρο και σημαντικό για τις επόμενες γενιές. Ο Θανάσης Βαλτινός, με την απαράμιλλη ικανότητά του να συνδυάζει το προσωπικό με το συλλογικό, τον ψυχισμό με την ιστορία, μας άφησε ένα έργο που θα στέκεται ως διαρκής υπενθύμιση του ρόλου της λογοτεχνίας: να θυμίζει, να εξερευνά και να αμφισβητεί.