Ο Έλληνας φυσικός στο μεγαλύτερο πείραμα του κόσμου
O πειραματικός φυσικός, Σπύρος Μαργέτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κεντ του Οχάιο γεννήθηκε στο Μεσολόγγι, σπούδασε στην Αθήνα και «πέταξε» για την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στην Αμερική και πλέον συγκαταλέγεται στους πολλούς Έλληνες επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό και μας κάνουν περήφανους με τα κατορθώματά τους.
Από μικρός ασχολήθηκε με τον χώρο της φυσικής και της έρευνας, και η προσήλωσή του τον οδήγησε στο κατώφλι του CERN, αργότερα έλαβε μέρος σε ένα από τα μεγαλύτερα πειράματα στον κόσμο και σήμερα είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Κεντ στο Οχάιο της Αμερικής όπου εκτός του ότι μεταδίδει τις γνώσεις του σε νέους φυσικούς, συνεχίζει τα αξιέπαινα πειράματά του.
Ο Σπύρος Μαργέτης διετέλεσε επικεφαλής ενός σπουδαίου πειράματος με τον Σχετικιστικό Επιταχυντή Βαρέων Ιόντων (RHIC) στο Brookhaven της Νέας Υόρκης, προσπαθώντας να αναπαράξει τις συνθήκες που επικρατούσαν μερικά μικροδευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, η οποία οι επιστήμονες πιστεύουν ότι γέννησε το σύμπαν πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια.
Ο καθηγητής είναι από τους λίγους φυσικούς που διαθέτουν την ανάλογη εμπειρία, καθώς έχει συμμετάσχει σε αντίστοιχα πειράματα στο CERN. Ήταν δε από τους κύριους ερευνητές σε προηγούμενα πειράματα που «έτρεξαν» στον RHIC, όπως για παράδειγμα αυτό κατά το οποίο, μέσω του ανιχνευτή STAR, ανακαλύφθηκε ένα νέο αντινουκλεόνιο – μια αρνητικά φορτισμένη κατάσταση της αντιύλης που περιείχε ένα αντιπρωτόνιο, ένα αντινετρόνιο και ένα σωματίδιο αντι-Λάμδα. Είναι επίσης το πρώτο αντινουκλεόνιο που περιέχει ένα αντι-παράξενο κουάρκ – ένα εξωτικό σωματίδιο αντιύλης.
Παρά το βεβαρυμένο πρόγραμμά του και τις υποχρεώσεις στο Πανεπιστήμιο, ο κ. Μαργέτης δεν ξεχνά την γενέτειρά του. Μάλιστα, πρόσφατα σε ημερίδα για την μοντέρνα Φυσική στο Μεσολόγγι, ο κ. Μαργέτης ανακοίνωσε την υιοθεσία δυο σχολείων από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο προκειμένου οι μαθητές να ενημερώνονται για ό,τι συμβαίνει στο χώρο της Φυσικής και της Αστρονομίας αλλά και να βοηθηθούν σε θέματα διδασκαλίας των φυσικών επιστημών και των πειραμάτων.
Το μεγαλύτερο πείραμα του κόσμου
Χαρακτηρίστηκε ως μεγαλύτερο πείραμα του κόσμου διότι οι επιστήμονες προσπάθησαν να κάνουν μια αναπαράσταση της Μεγάλης Έκρηξης, η οποία πιστεύουν ότι γέννησε το σύμπαν πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το πείραμα «έτρεξε» από το 2014 έως το 2016, με επικεφαλής τον Σπύρο Μαργέτη, και όλο αυτό το χρονικό διάστημα καταγράφηκαν περίπου 5 δις συγκρούσεις τις οποίες στη συνέχεια μελέτησαν αναλυτικά μια προς μια τις τροχιές για να βρεθούν αυτά τα μικρά σωματίδια και να τα ανιχνευθούν.
Συγκεκριμένα, ο κυκλικός επιταχυντής RHIC (Relativistic Heavy Ion Collider) μήκους 4 χλμ. με 1.740 υπεραγώγιμους μαγνήτες που ψύχονται με υγρό ήλιο κοντά στο απόλυτο μηδέν (–273 βαθμοί Κελσίου), αναπαρήγαγε τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά τις πρώτες στιγμές δημιουργίας του σύμπαντος.
Με την επίτευξη της ακραίας θερμοκρασίας υπό του μηδενός, οι μαγνήτες λειτούργησαν με μηδενική απώλεια ενέργειας και οι φυσικοί εισήγαγαν από αντίθετες κατευθύνσεις δέσμες ιόντων χρυσού οι οποίες θα συγκρούστηκαν μετωπικά, σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Αυτές οι συγκρούσεις παρήγαγαν θερμοκρασίες στο άλλο άκρο της κλίμακας – κάπου 4 τρισεκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, ή 250.000 φορές οι συνθήκες που επικρατούν στον πυρήνα του Ήλιου, καθώς και υπέρπυκνη ύλη.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα κουάρκ που βρίσκονται παγιδευμένα στο εσωτερικό των νουκλεονίων να ελευθερώνονται, σχηματίζοντας «ατμούς» από κουάρκ σε μια διαδικασία «βρασμού» σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Πρόκειται για το λεγόμενο «κουάρκ-γκλούον πλάσμα» (quark-gluon plasma), μια κατάσταση που είναι ό,τι πιο κοντινό στις συνθήκες που επικρατούσαν στο σύμπαν μια στιγμή μετά τη Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang).
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ανιχνευτής του πειράματος στοίχισε περίπου 20 εκατ. δολάρια τα οποία χρηματοδότησε η αμερικανική κυβέρνηση για να μελετηθεί η συμπεριφορά των συγκεκριμένων σωματιδίων.