Σαν σήμερα, 7 Οκτωβρίου, συμπληρώνονται δώδεκα χρόνια από τον θάνατο του Γιώργου Αμερικάνου, του παίκτη που ταύτισε το όνομά του με τη «χρυσή εποχή» της ΑΕΚ και υπήρξε ένας από τους ανθρώπους που άνοιξαν τον δρόμο του ελληνικού μπάσκετ στην Ευρώπη. Ο αρχηγός, ο σκόρερ, ο ηγέτης με το πάθος και τη σεμνότητα που χαρακτήριζε μια ολόκληρη γενιά.
Από τη Νίκαια στα ευρωπαϊκά γήπεδα
Ο Γιώργος Αμερικάνος γεννήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1942 στη Νίκαια. Ξεκίνησε το μπάσκετ στη ΧΑΝ Νικαίας, όπου γρήγορα φάνηκε ότι διέθετε κάτι περισσότερο από ταλέντο. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 μεταγράφηκε στην ΑΕΚ, όπου βρήκε το περιβάλλον για να αναδείξει όλο του το δυναμικό. Με την «Ένωση» καθιερώθηκε ως ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες καλαθοσφαιριστές όλων των εποχών.
Αγωνιζόταν ως γκαρντ, με χαρακτηριστικά το γρήγορο πρώτο βήμα, την εξαιρετική ντρίμπλα και τη διορατικότητα στο παιχνίδι. Δεν ήταν μόνο σκόρερ — ήταν παίκτης που έκανε όλη την ομάδα να λειτουργεί καλύτερα. Με την ΑΕΚ κατέκτησε έξι πρωταθλήματα Ελλάδας (1963, 1964, 1965, 1966, 1968, 1970) και αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του ελληνικού πρωταθλήματος το 1965 και το 1968.
Ο ηγέτης του 1968
Το 1968 είναι η χρονιά που χαράχτηκε ανεξίτηλα στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού. Στις 4 Απριλίου, στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, μπροστά σε περίπου 80.000 θεατές, η ΑΕΚ κατέκτησε το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης, νικώντας τη Σλάβια Πράγας με 89-82. Ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή κούπα που κατέκτησε ποτέ ελληνική ομάδα, και ο Γιώργος Αμερικάνος ήταν ο ηγέτης αυτής της προσπάθειας.
Στον τελικό πέτυχε 29 πόντους, οδηγώντας την ομάδα του στην κορυφή της Ευρώπης. Η εικόνα του, με τα χέρια υψωμένα στον ουρανό του Καλλιμάρμαρου, έμεινε σύμβολο όχι μόνο για τους φίλους της ΑΕΚ αλλά για όλους τους Έλληνες φιλάθλους που είδαν για πρώτη φορά την Ελλάδα να πανηγυρίζει έναν ευρωπαϊκό τίτλο σε συλλογικό επίπεδο.
Η προσφορά στην Εθνική ομάδα
Με την Εθνική Ελλάδας αγωνίστηκε 68 φορές, σημειώνοντας 1.076 πόντους. Συμμετείχε σε δύο Ευρωμπάσκετ (1961 και 1965) και υπήρξε για χρόνια βασικό στέλεχος της ομάδας, σε μια εποχή που το ελληνικό μπάσκετ έκανε τα πρώτα του σταθερά βήματα. Με το ίδιο πάθος που έπαιζε για την ΑΕΚ, φόραγε τη φανέλα με το εθνόσημο, και συχνά μιλούσε με σεβασμό για την αξία της ομαδικότητας και της πειθαρχίας.
Σε συνεντεύξεις του αργότερα, έλεγε:
«Δεν υπήρχαν χρήματα, ούτε προβολή τότε. Υπήρχε μόνο αγάπη για το παιχνίδι και για τη φανέλα. Αυτό μας κράτησε και μας έκανε οικογένεια.»
Από το παρκέ στους πάγκους
Ο Αμερικάνος αποσύρθηκε από την ενεργό δράση το 1977, κλείνοντας την καριέρα του στον Απόλλωνα Πατρών, τον οποίο βοήθησε να ανέβει στην Α’ Εθνική. Αμέσως μετά στράφηκε στην προπονητική, αναλαμβάνοντας ομάδες όπως το Αιγάλεω, τον Απόλλωνα και, για ένα μικρό διάστημα, την αγαπημένη του ΑΕΚ.
Ως προπονητής δεν επεδίωξε τη δημοσιότητα. Ήταν αυστηρός, δίκαιος και αγαπητός. Οι παίκτες του θυμούνται τη φράση που τους επαναλάμβανε:
«Το μπάσκετ είναι απλό παιχνίδι, αρκεί να το παίζεις με την καρδιά σου.»
Η σεμνότητα του ήρωα
Παρά τη φήμη του, ο Γιώργος Αμερικάνος παρέμεινε ένας άνθρωπος ταπεινός. Δεν κυνηγούσε τα φώτα της δημοσιότητας, προτιμούσε να θυμάται τα παλιά μέσα από τις παρέες και τις ιστορίες των συμπαικτών του. Πολλοί τον θυμούνται να κάθεται στις κερκίδες της Νέας Φιλαδέλφειας, ανάμεσα στους φιλάθλους, να μιλά με αγάπη για το μπάσκετ και να ενθαρρύνει τους νέους.
Όταν ρωτήθηκε τι θεωρεί μεγαλύτερη επιτυχία του, απάντησε:
«Ότι βοήθησα να αγαπηθεί το μπάσκετ στην Ελλάδα. Όχι μόνο να το δουν στην τηλεόραση, αλλά να το παίξουν στις γειτονιές.»
Η αποχώρηση και η τιμή
Ο «Παγκόσμιος», όπως τον αποκαλούσαν, έφυγε από τη ζωή στις 7 Οκτωβρίου 2013, σε ηλικία 71 ετών. Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε συγκίνηση σε όλη τη χώρα. Η ΑΕΚ τίμησε τη μνήμη του, αποσύροντας τη φανέλα με το νούμερο 10, και το όνομά του παραμένει χαραγμένο στο Hall of Fame της ομάδας.
Κάθε χρόνο, οι φίλοι της ΑΕΚ και οι παλιοί συμπαίκτες του αναφέρονται σ’ εκείνον με αγάπη. Γιατί ο Γιώργος Αμερικάνος δεν ήταν μόνο ο αρχηγός της πρώτης ελληνικής ομάδας που κατέκτησε ευρωπαϊκό τίτλο· ήταν ο άνθρωπος που ενσάρκωσε το πάθος, τη σεμνότητα και την αυθεντικότητα του αθλητισμού.
Η κληρονομιά του ξεπερνά τους αριθμούς και τις διακρίσεις. Ο Αμερικάνος ανήκει σε εκείνη τη γενιά που έβαλε τα θεμέλια για ό,τι επακολούθησε στο ελληνικό μπάσκετ — από τους μεγάλους συλλόγους μέχρι τις επιτυχίες της Εθνικής ομάδας στα χρόνια που ήρθαν.
Πίστευε ότι ο αθλητισμός δεν είναι αυτοσκοπός αλλά τρόπος ζωής. «Το μπάσκετ είναι σχολείο», έλεγε. «Σου μαθαίνει να σέβεσαι, να συνεργάζεσαι και να προσπαθείς χωρίς να τα παρατάς».
Δώδεκα χρόνια μετά, το παράδειγμά του συνεχίζει να εμπνέει. Ο Γιώργος Αμερικάνος υπήρξε ένας αληθινός πρωτοπόρος — ένας αθλητής που δεν μέτρησε απλώς πόντους και τίτλους, αλλά άφησε πίσω του μια ολόκληρη κουλτούρα: του σεβασμού, της ευγένειας και της αληθινής αγάπης για το παιχνίδι.