Ο Γεράσιμος Σκλάβος γεννήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 1927 στα Ντομάτα Κεφαλονιάς, τέταρτο από τα οκτώ παιδιά μιας αγροτικής οικογένειας. Ο πατέρας του τον προόριζε για ναυτικό, ενώ ο ίδιος ονειρευόταν να γίνει πιλότος. Το 1948 απορρίφθηκε από τη Σχολή Ικάρων λόγω ενός οφθαλμολογικού προβλήματος, κι έτσι στράφηκε στη μεγάλη του αγάπη: τη γλυπτική. Από παιδί πειραματιζόταν, δημιουργώντας γυναικείες μορφές από άμμο στις παραλίες της Κεφαλονιάς και εφήμερα έργα από χιόνι κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. «Είμαι Έλληνας και αισθάνομαι δεμένος με την πατρίδα μου. Εδώ συνειδητοποίησα την επιτακτική ανάγκη να γίνω γλύπτης», είχε γράψει σε σημείωμά του.
Σπουδές και πρώτες διακρίσεις
Το 1950 εισήχθη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου μαθήτευσε κοντά στον Μιχάλη Τόμπρο ως το 1956. Λίγο αργότερα, με υποτροφία του ΙΚΥ, βρέθηκε στο Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές του έως το 1960. Εκεί συνδέθηκε με σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης, όπως τον ελληνογάλλο κριτικό και συλλέκτη Κριστιάν Ζερβός και την Αλί ντε Ροτσίλντ, η οποία μάλιστα του παραχώρησε ατελιέ στο Λεβαλουά-Περέ.
Η πρώτη του μεγάλη διάκριση ήρθε το 1961, όταν κατέκτησε το πρώτο βραβείο στη Μπιενάλε νέων καλλιτεχνών στο Παρίσι. Την ίδια χρονιά, ο Ζερβός οργάνωσε την πρώτη του ατομική έκθεση στην ιστορική γκαλερί Cahiers d’ Art. Ο Σκλάβος συμμετείχε στη συνέχεια σε πλήθος εκθέσεων διεθνώς, κερδίζοντας τον θαυμασμό της καλλιτεχνικής κοινότητας και αποσπώντας χαρακτηρισμούς όπως «ο σημαντικότερος γλύπτης του 20ού αιώνα μετά τον Τζιακομέτι».
Η γλυπτική του φωτός και η τηλεγλυπτική
Αρχικά ο Σκλάβος κινήθηκε στην παραστατική απεικόνιση, με έμφαση στην ψυχογραφική και αφαιρετική απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Από το 1959 πέρασε στην αφαίρεση, αντλώντας έμπνευση από τη φύση και τα στοιχεία της. Δούλεψε με ιδιαίτερα σκληρά υλικά, όπως γρανίτη, μάρμαρο και πορφυρίτη, ενώ το 1960 επινόησε μια πρωτοποριακή τεχνική: ένα μηχάνημα που εκτόξευε οξυγόνο και ακετυλένιο, επιτρέποντάς του να χαράζει και τα πιο σκληρά πετρώματα. Τη μέθοδο αυτή την ονόμασε τηλεγλυπτική.
Ο ίδιος χάραξε σε πεντελικό μάρμαρο το μανιφέστο της τέχνης του, όπου κυριαρχεί το στοιχείο του φωτός: «Φως η αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος – Φως, κίνησις, ταχύτης – διαπλανητικό φως – άπειρες διαστάσεις». Για εκείνον, το φως ήταν πηγή ζωής, ψυχής και καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Το Δελφικό Φως και η μυσταγωγία των έργων του
Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του ξεχωρίζει το Δελφικό Φως (1965-1966), από πεντελικό μάρμαρο, το οποίο τοποθετήθηκε στον κήπο του ξενοδοχείου Αμαλία στους Δελφούς. «Στους Δελφούς λαμπάδιασε η ψυχή μου. Τα σκήπτρα κατέχει το φως», έγραψε για το έργο αυτό, υπογραμμίζοντας τη βαθιά πνευματική διάσταση της τέχνης του.
Παράλληλα, έργα του εκτέθηκαν στην Αθήνα και η Εθνική Πινακοθήκη απέκτησε το γλυπτό του La Passante. Το 1966 παρουσίασε την τελευταία του ατομική έκθεση στο Χίλτον Αθηνών.
Ο πρόωρος και δραματικός θάνατος
Η ζωή του Σκλάβου έμελλε να κοπεί τραγικά απότομα στις 28 Ιανουαρίου 1967. Στο ατελιέ του στην Αθήνα, καθώς προσπαθούσε να κινηθεί στο σκοτάδι λόγω μιας καμένης ασφάλειας, σκόνταψε σε ένα ογκώδες γλυπτό του με τίτλο Η φίλη που δεν έμενε. Το έργο μετακινήθηκε και τον καταπλάκωσε, τραυματίζοντάς τον θανάσιμα.
Λίγες ώρες πριν, είχε ολοκληρώσει ένα ακόμη αριστούργημα, το Η τελευταία ενόραση, στο οποίο άφησε χαραγμένα τα λόγια: «Κι αν μείνει μες στο σκοτάδι, γράψε με τα μάτια της ψυχής».
Παρά τον σύντομο βίο του, ο Γεράσιμος Σκλάβος άφησε ένα ισχυρό αποτύπωμα στη σύγχρονη γλυπτική. Ο «γλύπτης των μεγάλων όγκων» κατόρθωσε να συνδυάσει την ελληνική παράδοση με τις πιο πρωτοποριακές καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής του. Για τον Σκλάβο, η γλυπτική δεν ήταν μόνο ύλη και μορφή· ήταν φως, κίνηση και ψυχή.